120 godina od rođenja Milana Dedinca srpskog pisca i pozorišnog kritičara

Biblioteka “Centar za kulturu” Kladovo u mesecu septembru obeležava 120 godina od rođenja Milana Dedinca, srpskog pisca i pozorišnog kritičara, najizrazitijeg lirika među nadrealistima.

Milan Dedinac (1902–1966) – rođen u Kragujevcu, od 1904. živi u Beogradu gde završava osnovnu školu, potom pohađa gimnaziju ali je 1915. evakuisan sa drugom srpskom decom u Francusku, posle povlačenja vojske iz Srbije, i pohađa gimnaziju u Vilfransu i Kanu (1916-1918). Maturirao je 1921. u Trećoj muškoj gimnaziji u Beogradu, i diplomirao francuski jezik na beogradskom Filozofskom fakultetu 1927. godine.

Dedinac je bio veoma angažovan intelektualac: vodio je Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu kao umetnički direktor, imenovan je za savetnika za kulturu u jugoslovenskoj ambasadi u Parizu, radio je kao upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu.

Sledbenik je francuske avangardne lirike, pripadnik grupe beogradskih modernista, prvi glavni urednik posleratne „Politike“, dramaturg i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Slično Crnjanskom, iako na drugi način, on je sledbenik tvorca srpske lirske pesme Branka Radičevića. Nije pisao mnogo. Skoro čitav njegov pesnički rad sabran je u knjizi Od nemila do nedraga (1957).

Sarađuje u nadrealističkom almanahu Nemoguće i Nadrealizam danas i ovdje. Staje iza nadrelističkog manifesta objavljenog u almanahu gde je objavio i poemu Plamen bez smisla i Otvoreno pismo. Glavni urednik Politike postaje 1944. i redovno sarađuje u Borbi, a 1948. godine sa Jovanom Popovićem pokreće Književne novine i postaju njegovi glavni urednici. Njegova najpoznatija dela su “Od nemila do nedraga”, “Malo vode na dlanu”, “Pozorišne kritike”.

Njegova zbirka pesama Od nemila do nedraga (1957), nazvana još i Pesnički ogledi sa putovanja po Crnoj Gori, peva o prirodi, kamenu, pticama, suncu i maslinama, čežnji za stapanjem sa prirodom, nestajanjem u kosmosu, a čovek je samo sudionik velike panteističke drame sveta i kosmosa. Ovaj crnogorski ciklus zaokružuje pesničko delo Milana Dedinca. Ta poezija ispunjena je nebeskim vidicima, suncem i svetlošću. Crnu Goru pesnik vidi kao zemlju otvorenu nebesima. Penjanje uz planinske vrleti završava se uranjanjem u nebeska prostranstva. Sve pesme prožima čežnja za stapanjem s prirodom, nestajanjem u kosmosu. Čovek je u njoj sudeonik velike panteističke drame sveta i kosmosa. Crnogorski ciklus tako zaokružuje Dedinčevo pesničko delo. Stvarano u tišini i osamljenosti, to delo je ipak, oslonjeno na najbolje tradicije srpske poezije, lirsku, slobodarsku i kosmičku, i prožeto uznemirenim ritmom epohe.

Neki kritičari smatraju da recepcija ovog autora nije onakva kakvom bismo želeli da bude i kakva bi trebalo da jeste, s obzirom na kulturni doprinos koji je iza sebe ostavio. Kada govorimo o prijemu dela Milana Dedinca u književnoj javnosti, ne možemo da ne uočimo kako postoji nekoliko faza i oblika recepcije. Tokom dvadesetih i tridesetih godina Dedinac je deo književno-umetničkog kruga ljudi koji aktivno rade na uspostavljanju novih avangardnih evropskih tokova u književnosti. Tih godina on aktivno i predano deluje u okviru relativno koherentne grupe mladih umetnika. Njihova višestruko usmerena borba, neraskidivo vezana za društvena kretanja i politiku, praćena je čestim hapšenjima i cenzurom, s jedne strane i analitičkim međusobnim čitanjem pripadnika grupe, sa druge. Nakon rata Dedinac je jedan od onih koji formiraju kulturni prostor tadašnje Jugoslavije. Tih godina njegovo obimom neveliko delo se kanonizuje i propraćeno je kako novim izdanjima ranijih zbirki i izborima iz poezije, tako i tada najznačajnijim književnim nagradama: Oktobarska nagrada grada Beograda, Zmajeva i Sedmojulska nagrada. Za svoje stvaralaštvo je nagrađen: 1963. Sedmojulskom nagradom za priređivanje knjige poezije Branka Radičevića (izbor i uvodni esej), 1964. Zmajevom nagradom.

Umro je u Opatiji 26. septembra 1966. godine. Sahranjen je u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu na sam dan rođenja. Jedan je od umetnika kojima je Dobrica Ćosić posvetio poglavlje u svom romanu „Prijatelji“.

U fondu biblioteke u Kladovu  možete naći neka od njegovih dela, koja ovom prilikom preporučujemo za čitanje:

- Pesme Malo vode na dlanu

- Noć duža od snova : izbor tekstova

- Pesme iz dnevnika zarobljenika broj 60211

Korisni linkovi:

http://agoncasopis.com/arhiva/stari_sajt/broj_3/o_poeziji/uvod.html

https://riznica.net/milan-dedinac/

http://riznicasrpska.net/knjizevnost/index.php?topic=348.0

Fotogrfija knjige iz knjižnog fonda biblioteke u Kladovu.