140 godina od rođenja Vladislava Petkovića Disa

Vladislav Petković Dis (1880-1917.) bio je srpski rodoljub, neshvaćeni pesnik i boem. Iako su kritičari njegovog vremena smatrali da nema talenta, njegove pesme poput „Možda spava“, „Tamnica“, „Nirvana“, „Među svojima“ ubrajaju se u najlepša dela srpske poezije.

Rođen je 10. marta 1880. godine u Zablaću kod Čačka, kao deveto od trinaestoro dece. Kako je rano ostao bez oca, od malih nogu je bio suočen sa siromaštvom. Bio je slab učenik, maturu nije uspeo da položi ni iz dva puta. Prvu pesmu „Na prozoru sveća gori“, napisao je tokom školovanja u Čačku, a ljubav prema poeziji nikada ga nije napuštala.

Oslobođen vojske zbog fizičkih nedostataka, po preporuci prijatelja se zaposlio kao učitelj u jednom selu kraj Zaječara – u nadi da će imati dovoljno vremena da se posveti pesmama. Njegova boemska strana rodila se u noćnim veseljima sa seljacima. Dis je umeo celu svoju učiteljsku platu da potroši preko noći, te je tokom meseca preživljavao tako što su mu roditelji njegovih đaka obezbeđivali hranu. Nakon dve godine učiteljskog staža, dao je otkaz i došao u Beograd, u želji da se istakne kao pesnik.

Ušao je sasvim tiho u društvo beogradskih velikana, u vreme kada se živelo po kafanama koje su bile i jedina sastajališta. Knjigu „Utopljene duše“ objavio je 1911. godine o svom trošku, jer nije bilo izdavača koji bi objavio poeziju pesnika koju je Jovan Skerlić (tada najuticajnija ličnost srpske kritike) okarakterisao kao „neuku i grubu imitaciju“. Njegov stil bio je drugačiji od do tada prihvaćenog standarda Sime Pandurovića, Milana Rakića, Jovana Dučića. Njihove pravilne rime, optimistična i skladna poezija, razlikovala se od Disove pesimistične, mračne, one u kojoj se smrt i mrak pominju češće nego svetlo. Pesnik mističnog i iracionalnog, setnog i boemskog, nije se uklapao u tip Skerlićevog idealnog pesnika, te su njegove oštre kritike negativno obeležile Disa i otežale mu put do čitalaca i književnih izdavača. Ipak, kasnija kritika, počevši od Isidore Sekulić, uvrstila je Disa među najbolje srpske pesnike, nalazeći da je uveo u srpsku poeziju nov senzibilitet i modernu poetiku (i pored izvesnih jezičkih „nebrižljivosti“). Dve godine kasnije objavio je novu zbirku pesama „Mi čekamo cara“ sa 16 rodoljubivih pesama.

Tokom Balkanskih ratova bio je angažovan kao vojni dopisnik, a izveštavao je i sa ratišta Prvog svetskog rata. Dis je verno je opisivao borbe srpske vojske, a sa njom se i povlačio preko Albanije. Sa Krfa, na koji je uspešno stigao, poslat je u Frncusku kako bi se oporavio i pisao o povlačenju srpske vojske. Međutim, brod „Italija“, kojim je Dis putovao, potopila je u Jonskom moru nemačka podmornica.

Mnogi su nakon Disove smrti prokomentarisali kako je naslovom svoje zbirke „Utopljene duše“ predvideo svoju smrt tog 16. maja 1917. godine – zbog čega je stekao reputaciju „ukletog pesnika“.

Vladislav Petković Dis preminuo je u 37. godini, a za njim su ostali supruga Hristina i dvoje dece: ćerka Gordana (koja je sa šest godina tragično stradala u požaru) i sin Mutimir.

Da bi se sačuvala uspomena na ovog velikog srpskog pesnika, Gradska biblioteka „Vladislav Petković Dis“ organizuje kulturnu manifstaciju „Disovo proleće“. „Disovo proleće“ podstiče stvaralaštvo mladih, pa svake godine nagrađuje najbolji rukopis za prvu pesničku zbirku. Od 1964. godine Gradska biblioteka „Vladislav Petković Dis“ dodeljuje Disovu nagradu za životno delo savremenog jugoslovenskog, odnosno srpskog pesnika.

U fondu Biblioteke „Centar za kulturu“ Kladovo dostupne su sledeće zbirke pesama Vladislava Petkovića Disa:

- Vladislav Petković Dis: izbor iz dela

- Najlepše pesme Vladislava Petkovića Disa: poezija

-Pesme: poezija

-Sa zaklopljenim očima: poezija

- Utopljene duše: poezija